İstanbul Ansiklopedisi’nin İzinde: İstanbul’u Yeniden Keşfet

İstanbul herkes için farklı bir anlama sahip: Kaos, metropol, ev… Kimi sabah vapurda çayla tamamlıyor eksik kalan yanını, kimi trafikte tamamıyla kendinden geçiyor. Her ne olursa olsun bu şehri ruhsuz bulan birine henüz rastlamadık. Şehrin kimliğini oluşturan yapılar, sokaklar, insanlar ve daha nicesi yüzyıllardır bir akışın içerisinde şekil değiştirmeye ve şehri var etmeye devam ediyor. Şehir dediğimiz şey de elbette sadece beton ve yol değil; hafıza, alışkanlık ve hikayeden de oluşuyor. Tüm bu hikayeleri merak edip anlamaya niyetli olanlar için ise İstanbul hala konuşmaya devam ediyor.

Netflix’in yeni dizisi İstanbul Ansiklopedisi de İstanbul’un sokaklarında ruhunu dolaştırıyor, kimlik arayışında olanlara ev sahipliği yapıyor; kiminin nefreti olurken kiminin hayallerini süslüyor. İstanbul Ansiklopedisi esasen sadece bir Netflix dizisi değil. Tarih öğretmeni ve yazar Reşad Ekrem Koçu’nun şehrin sokaklarından yapılarına, insanlarından adetlerine, efsanelerinden kahramanlarına uzanan İstanbul’un “muazzam kütüğü”nü oluşturmak için ömrünün bir bölümünü vakfettiği; yarım kalmış, sıra dışı ve gerçek bir ansiklopedi. Dizi de kılavuz olarak kendine İstanbul Ansiklopedisi’ni alıyor. Her bölümde İstanbul’un başka bir noktasından kişisel bir hafıza mekanı yaratıyor. 

İstanbul Ansiklopedisi, herkesin kendi İstanbul’una dönüp bakmasına neden oluyor. Çünkü herkesin cebinde başka bir versiyonu var. 

Bu şehre ulaşmanın en kolay yolu ise ucuz İstanbul uçak bileti almaktan geçiyor. Ucuz uçak bileti ve öneriler bizden olsun, bu seyahati deneyimlemek ise sana kalsın. İstanbul aşıkları, hazırsanız sırada İstanbul Ansiklopedisi’nin izinde İstanbul’u keşfetmek var! 

Dikkat! Çok az da olsa spoiler içerebilir. 

Bölümler Arası Yolculuk: İstanbul’un Hafıza Mekanları

Her bölüm başka bir sokakla ve başka bir hatıra defteriyle açılıyor. Netflix’in İstanbul Ansiklopedisi bu haliyle şehirle olan ilişkimizi bireysel bir keşif yolculuğuna dönüştürüyor. Beyoğlu’nun semtlerini sıklıkla görebileceğin bu dizide Cihangir’in dik merdivenlerinden çıkıp Taksim’in ara sokaklardaki eğlence mekanlarına uzanırken bir anda Beyazıt’a, İstanbul Üniversitesi’nin geniş mermer merdivenlerine tırmanıp sonrasında ise Karagümrük’te kendini bulabilmen mümkün. 

Alçakdam Yokuşu 

İstanbul’un denize inen sokakları vardır, bir de denize inecekmiş gibi yapıp seni başka yollara savuran yokuşları… Cihangir’deki dik merdivenlerde vakit geçirdiysen en güzel manzaraları buralarda yakalayacağını keşfetmişsindir. Alçakdam Yokuşu tam da bu ikinci kategoride. Başta “Şuradan bir manzara seyrederim,” diye sevinirken bir bakmışsın Kabataş trafiğine bağlanmışsın. Ama işte İstanbul bu; seni hem şaşırtır hem ödüllendirir.

Pürtelaş Sokak’ın sonundaki Alçakdam Yokuşu da dizideki karakter Zehra’nın aşık olduğu, merdivenlerden çocuk gibi koşarak indiği, İstanbul sevgisini yaşadığı ikonik yerlerden biri olmayı başarıyor. 

Eğer İstanbul’u keşfetmek için bir rota çizeceksen Cihangir’in Arnavut kaldırımlı dar sokaklarında kaybolarak başlamanı öneririz. Arnavut kaldırımlarından yürüyüp Alçakdam’da biraz soluklandıktan sonra kendini Kabataş İskelesi’nde bulursan bir çay alıp vapurun güvertesine geçmen yeter. Çünkü bazen İstanbul’u anlamanın en iyi yolu biraz yürümek, biraz sevmek ve sonrasında dalgaların sesine kulak vermektir.

Bezmialem Valide Sultan Camii

Dolmabahçe Camii adıyla da bilinen Bezmialem Valide Sultan Camii, Sultan Abdülmecid’in annesi Bezmialem Valide Sultan tarafından Mimar Garabet Amira Balyan’a yaptırılan bir eser. Dolmabahçe Sarayı’nın saat kulesinin yanında, Kabataş tramvay durağının yakınlarında yer alıyor. Zehra’nın kalacak yer ararken görüp sığınmasıyla içerisinde dolaştığımız bir mekan. İstanbul’un hafıza mekanlarından biri olan bu camii, konumu itibarıyla hayli turistik. Deniz manzarası, caminin iç yapısı ve tarihi dokusu görülmeye değer.  

Çarşanba Sokak

Evet; Çarşanba Sokağı, ansiklopediye göre o dönem şehir rehberinde bu isimle yani “n” ile kayıtlıymış. Şu an Çarşamba Sokak olarak bulabilirsin. 

Fatih’in Karagümrük semtinde bulunan ikişer katlı ahşap ve beton evlerle örülü Çarşanba Sokağı, Zehra’nın İstanbul’daki arayışının duraklarından biri. İç dünyasında evini bavulu yaptığı, kendinden bir parça gördüğü şeylerin peşi sıra gittiği yerlerden biri. Farklı aidiyetlerin, inançların olduğu mekanlardan biri. İstanbul’un ruhunu tanımak isteyenlerin geçmesi gereken bir yer diyelim. Bir tarafı duaya, diğer tarafı kuşkuya açılan bu sokak, İstanbul’un sürekli değişen ama bir şekilde hep aynı kalan yüzlerinden biri.

Deniz Hastanesi

İkinci Mahmut zamanında Yeniçeri Asker Ocağı’nın kaldırılmasından iki sene kadar sonra Kasımpaşa arkasında Sakızağacı’nda açılmış askeri bir hastane. “Sakızağacı Bahriye Hastanesi”, “Kasımpaşa Bahriye Hastanesi”, “İstanbul Deniz Hastanesi” olarak sürekli isim değiştirmiş. Günümüzde ise Okmeydanı Araştırma Hastanesi’nin bir binasını oluşturuyor. 

Zehra’nın ise içindeki denizi hastaneye yatırdığı yer. 

Sahil hattında bir hafıza koridoru gibi değerlendirebileceğimiz bu durak, Kasımpaşa’nın hafıza merkezlerinden biri. Yolunu düşürürsen tarihteki yerini kendin değerlendirebilirsin.

Emek Sineması

İstiklal Caddesi’nin Yeşilçam Sokağı ile birleştiği noktada bulunan Emek Sineması, Beyoğlu’nun en kıymetli hafıza noktalarından biriydi. Koçu’nun ansiklopedideki ifadesine göre, “Eski Melek Sinemasının yerinde ve Küçük Emek Sineması (eski Sümer Sineması) ve Rüyâ Sineması ile birlikte Emek Sinema Limited Şirketi tarafından yaptırılmıştır; bu şirketin yüzde 99 hissesi Emekli Sandığının, yüzde 1 hissesi de iş adamı Kemal Erbaş’ındır. Emek Sineması faaliyete 19 Nisan 1958’de başlamıştır.”

Zehra ise Emek, Melek, Sümer ve Rüya sinemalarını kız kardeşler olarak görüyor. Emek onların en büyük ablası. Şehir belleğinde yer eden Emek Sineması’nın şu anki yerinde Grand Pera AVM bulunuyor. Rotanı buraya çevirmek istersen bilgin olsun. 

Fenerler, Deniz Fenerleri

Bir şehri gece koruyan şey sadece polis değil; fenerler de var. İstanbul’un kıyılarındaki deniz fenerleri, yönünü kaybetmişlere değil; kaybolmaya gönüllü olanlara da yanar. Zehra’nın gördüğünde aydınlandığı fener de İstanbul’daki pek çok fenerden biri. Tarabya Feneri, Rumeli Feneri, Anadolukavağı Feneri, Kızkulesi Feneri ve daha nicesi…

Kıyılarda gezerken İstanbul’un fenerlerini keşfedebilirsin. Tabii bu keşif için havanın kararmasını beklemelisin. 

Galata Rıhtımı Salaşları

Zehra’nın ifadesiyle şehrin salaşlık imalathanesi olan Galata rıhtımı salaşları… Kahramanımız kimliksiz hissiyle burada çok daha kalabalık hissediyor. Bir zamanlar omuz omuza duran, sonra kendi savaşlarında dağılan insanların buluşma yeri gibi. Galata Rıhtımı her şeye rağmen İstanbul’un en güzel silüetlerinden birini sunuyor. Eminönü, Galata Köprüsü, rıhtım… İstanbul’un ikonik duraklarını bir arada sunan bir güzergahı oluşturuyor. 

G harfi İstanbul Ansiklopedisi’nin son harfiydi. İstanbul Ansiklopedisi’nin tamamını merak ediyorsan dijital olarak varlığını sürdürüyor. Dilersen İstanbul Ansiklopedisi sayfasından inceleyebilirsin. 

​​Bu öneri ile yazımızın sonuna geliyoruz, ancak başka şehirlerden ilham alarak seyahatini planlamak istersen “Before Üçlemesinden İlham Al: Romantik Avrupa Şehirlerine Yolculuk” başlıklı yazımızı okumaya devam edebilirsin.